Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları

Anatomisi

Ön çapraz bağ, diz ekleminde femur ve tibia kemiklerini birbirine bağlayan dizin merkezindeki en önemli bağlardan birisidir. Yaklaşık 10mm genişliğinde ve 20 mm uzunluğundadır. Dizin anormal bir şekilde öne doğru yer değiştirmesini engelleyen en önemli yapıdır.

Ön çapraz bağ nasıl yırtılır?

Genellikle sabit ayak üzerinde ani dönme ile oluşur. Bu durum sıklıkla halı sahada, zeminin sporcunun ayakkabısını sıkı bir şekilde tutması sonucu gövdenin dönmesi ile oluşur. Olguların yarısında sporcu dizinden bir kopma sesi hisseder. Kısa bir süre içinde çoğunlukla diz şişer. Yaralanmanın şiddetine göre menisküs yırtıkları da olabilir ama diğer bağ yaralanmalarının eşlik etmesi daha nadirdir. Hasta hastaneye gittiğinde filmlerde fazla birşey görünemeyebilir. Deneyimli bir hekim bu tablonun ön çapraz bağ yırtığından kaynaklandığını tahmin edebilir.

Birkaç hafta içinde dizdeki şişlik indiğinde hasta kendini iyi hisseder ve hatta menisküs yırtığı yoksa ağrı geçtiği için tekrar eski sportif durumuna dönebileceğini bile düşünür.

Bu durumlarda genellikle hasta ani dönme hareketleri sırasında dizdeki boşluk ve güvensizliği fark eder. Eğer bu durumu ciddiye almayıp ağrı yokluğundan da cesaretlenir ise bir süre sonra menisküsteki kova sapı yırtık dediğimiz geniş bir menisküs yırtığı ile diz kilitlenerek hekime gelir. Artık cerrahi aciliyet kazanmıştır ve ilk durumda bağ tamiri sonrası diz tamamen normal hale gelme ihtimali varken yırtık olan menisküsün çıkarılması gerektiğinde hiçbir zaman tamamen normal bir diz olamayacaktır.

Burada iki konuya açıklık getirmek gerekiyor. Birincisi hastalar dizimdeki bağ yırtık mı kopuk mu diye soruyorlar. Her iki durum da aynı şeyi ifade etmektedir. İkincisi ise fizik tedavi ile durumun düzeltilebileceği inancıdır. Aktif birey özellikle rotasyonel hareketler gereken sporlar yapıyor ise yaştan bağımsız her hastanın bağının cerrahi tedavi edilmesi gereklidir.

Klasik bilgi olarak bayanlarda ön çapraz bağ yaralanması daha kolay olabilmekle birlikte yurdumuzda erkeler sporda daha aktif olduklarından erkelerde daha sık ön çapraz bağ yaralanması görmekteyiz.

Tedavi

Sportif faaliyet sırasında böyle bir durum gelişmişse dize hemen soğuk uygulama ve bandaj yapılıp spora devam etmemesi önerilir. Yük vermek olası ek yaralanmalar belirlenmeden yapılmamalıdır.

Tanı için dikkatli bir hikaye ve muayene genellikle yeterli olmakla birlikte ilk muayenede hasta çok ağrılı olduğundan muayene tam yapılamaz. Bu durumda bir hafta sonra tekrar muayene için hasta tekrar çağrılır. Direkt grafilerde genellikle önemli bir bulgu yoktur ve hasta tolere edebiliyorsa yük de verebilir.

MRG tanıyı desteklese de zaman zaman yırtık olan bağın yerinde durması nedeniyle yanlışlıkla sorun yokmuş gibi raporlanabilir. MRG raporundansa hekimin muayenesinin daha değerli olabileceğini unutmayın.

Tedavide genellikle dizliklerin tek başına başarısız olduğunu bilmenizde fayda var. Ön çapraz bağ yırtığının en başarılı tedavisi ön çapraz bağın rekonstrüksiyonudur. Yırtık olan bağ parçalanmış ve saçaklanmış olduğundan bu bağ çıkarılıp yerine aynı dizden alınan bir tendon bağ olarak oluşturulur.

Günümüzde dizin iç kısmındaki hamstring tendonlarından ikisi kapalı bir teknikle çıkarılıp ikiye katlanarak 4 kat haline getirilerek kemik tünellerden yerine yerleştirilir. Femur tarafında 1 cm civarı bir düğme, alt kemikte de genellikle sentetik bir vida ve metal zımba bu yeni bağı tutar.

Bu yöntemin alternatifi ise dizin ön tarafındaki patellar tendonun iki ucunda birer parça kemik ile çıkartılarak ekleme konduğu yöntemdir. Bu tendon uzun yıllar altın standart olarak kullanılmış olsa da diz çömelmede ağrı yaptığı için ikinci plana geçmiştir. Yine de hamstring tendonlarına göre daha kuvvetli olduğu için profesyonel futbolcular için birinci tercih olabilir.

Cerrahi tedavi genellikle dizin önünde iki adet artroskopi giriş kesisi ve dizin iç kısmında 3 cm’lik bağın alındığı ve yerleştirildiği bir kesiden büyük kısmı kapalı yöntemlerle yapılır. Eklem içi hiç açılmadığından rehabilitasyonu da çok hızlıdır.

Şekil 1: Koptuğu için normal gerginliğini yitirmiş ve görevini yapamayan ön çapraz bağın artroskopi sırasındaki görünümü

Şekil 2: Artroskopik ön çapraz bağ tamiri sonucu normal fonksiyon gösterecek ön çapraz bağ

Ameliyat sonrası

Cerrahi sonrası hastalar genelde 1 veya 2 gece kaldıktan sonra taburcu edecek duruma gelirler. Rehabilitasyon süresi farklı kliniklerde farklı şekillerde olmakla birlikte bizim yaptığımız 3 haftalık bir sürede hastayı dizlikle bastırıp 3 haftadan sonra dizliksiz günlük hayata dönmesi, 4. aydan sonra düz koşulara başlamsı ve 6-7 aya kadar diz çökmemesi ve futbol gibi sporlardan uzak durması şeklindedir. Hasta daha hastanede iken fizik tedavisi başlanır ve rehabilitasyona hiç ara verilmez. Profesyonel sporcu değilse agresif bir rehabilitasyon süreci gerekmese de imkanı olan hastalara bir fizik tedavi merkezine düzenli gitmelerini öneriyoruz.

Ameliyatın başarısı

Ön çapraz bağ cerrahisi sonrası başarı genellikle % 90 civarıdır. Başarısız sonuçlar teknik hatalardan olabildiği gibi hastanın rehabilitasyon sürecini istenen düzeyde yapmaması veya aşırı güvenli davranması sonucu da olabilmektedir. Böyle bir durumda tekrar bağ tamiri gerekli olabilmektedir.

Bazı yayınlar ise her ne kadar başarılı bir cerrahi de olsa hastaların cerrahi sonrası dönemde yarısının eski sportif düzeye gelmedikleri veya korkuya bağlı bilerek gelmek istemediklerini göstermektedir.

Son bir bilgi olarak bir dizinde ön çapraz bağ yaralanması olan hastanın diğer dizinde de aynı şekilde ön çapraz bağ yaralanması olma ihtimali normal popülasyona göre fazladır. Bu durum bu hastalarda bağ yaralanmasına anatomik bir yatkınlığın olabileceği şeklinde değerlendirilmektedir.